Entupadas | Club Alpin Suisse CAS
Soutiens le CAS Faire un don

Entupadas

Remarque : Cet article est disponible dans une langue uniquement. Auparavant, les bulletins annuels n'étaient pas traduits.

Da Guglielm Gadola.

Dal temps ch'il renomau alpinist sursilvan, pader Piaci a Spescha, fuva aune cavrer de Trun, veva nossa populaziun muntognarda ina termenta tema dais cuolms e glatschers, che formavan lur pli stretga vischinonza. Deno cavrers e sterlers negin'olma de carstgaun, che vargava si la pastira de bos de nossas alps per contemplar da surengiu nossa cara patria grischuna. Ins carteva sontgamein, ch'ei seigi tschien ga pli interessant e segir de contemplar nos cuolms da sutensi, che da surengiu!

Igl ei per consequenza buca de sesmervigliar, sehe las tschemas e sumfils de nos cuolms fuvan aunc tiara nunviolada e gest per quei motiv enzugliadas en Ma spessa neblatscha de cardientschas blauas, detgas e praulas.

Ils sumfils fuvan aune il reginavel absolut digl « um de glatsch », che vevi egls stgir-blaus, cavalèra e barba mur-alva, la bratscha grischa e las combas bi-verdas. Cura ch'el rievi vegnevi ei malaura, eu el bargievi biala de nuir.

Ils glatschers fuvien enten gliez temps ils loghens de barlot per tschaler-eras e dialas cun nialas pli tarlischontas ch'ils radis dil sulegl! Cura ch'ellas serimnavien tiel barlot sin tschenghels e platius englatschi, burlevien las vais e las auas bargievien.

Da lezzas uras — aschia raquenta la tradiziun populara — eri Piaci a Spescha cavrer de Trun, e mai in che vessi ughiau de montar aschi ault sco el sin pézzas e glatschers; perfin las cauras senuspevien ded ira aschi ault sco el. In di seigi el arrivaus tochen si sigi ur della vegetaziun. Lezza gada hagi igl « um de glatsch » encuretg per el zacontas jarvas fetg raras; denter auter muot e terlutga e cummandau de magliar quellas tut criuas. Dapi lu hagi a Spescha giù Ma forza se'in camutsch, ina curascha sco'l tschess-barbet ed egl sc'ina diala; sia vesida penetravi la greppa, tochen viden eis pli pro- funds f uorns de cristallas...

Daventaus in pader ch'el eri, hagi el mai pli entupau zatgei pli misterius: ni las dialas ni igl um de glatsch! Mo persuenter autras creatiras bunamein aschi remarcablas ed intéressantes!

Ei eri in di de bialaura narra; mo gest su precint de far il davos pass per cuntonscher la tschema dil Scopi, hagi ei entschiet a sufflar tondanavon de biestg, ch'el stuevi embratschar la crappa grossa per buca vegnir stermenaus giù en Ma gonda. Suenter esser seruschnaus sin tuts quater il davos tschan-cunet, eis el finalmein suren... e tgi entaupa el? Igl um de glatsch Y Ina diala? Na, in miuret! In veritabel miuret cun palegna liunga sco in tschanc digl atun e cun in gnief liung e mitgiert sc'in piertg selvadi. In semigliont gliemariet vevi el aunc mai entupau e perquei hagi el stuiu contemplar il schani ina bufatg'uriala — avon che star sin peis per admirar il bellezia tschupi dil Scopi.

P. Piaci a Spescha ha tuttavia buca tschigulau cun siu miuret! Mussa-ment persuenter ei il factum, ch'ilg autur de questas lingias ha entupau Die Alpen — 1939 — Les Alpes.18 1933 in medem miuret, exactamein in medem e quei medemamein siila tschema dil ScopiTgisà? Quei era forsa in beadi dil beadi de quel che veva fatg beinvegni sias uras al pionier de nies alpinismus sursilvan?

In'autra ga tier in'autra s'entupada, oragiusut il péz Medel, veva il pigurè bergamasc priu P. Piaci pu de cornas en persuna!

Ei eri in di de nebla plitost. Descendend P. Piaci cun prescha giud il péz Medel, dalla vard de Cristallina, seigien ils nibels tuttenina vegni fugientai dal sulegl. El sesanflavi buca grond tschancun naven dil pigurè, che pasculavi sias nuorsas bergamascas sillas pallas dil péz Medel. Ei sufflavi dal chezer e per schurmiar sias ureglias vevi pader Piaci tratg sia capuzza nera sur il tgau giu. Vesend il pigurè anetgamein quella misteriusa appariziun, sco sch'ella vegnessi directamein ord las fessas della greppa, hagi el cartiu de veser il padrin délias mattauns — e seigi fugius mo puder, aschilunsch sco ei seigi stau furau! Pér la sera tard ha P. Piaci pudiu satiuer il pauper cucalori orasi il fécler de Laghets, ed hagi lu, cun ditg far, pudiu perschuader il pigurè aune tut tremblonts, ch'el seigi mo in pader ed hagi aune sia veta mai giu de far enzatgei pli bia cul padrin délias mattauns...

P. Piaci a Spescha ha giu bia entupadas en sia liunga stendida vet'ora: entupadas cun glieud e tiers de tuttas uisas! El era gie adina sin via per las pitgognas e pils cuolms entuorn. Sias entupadas vevan mai liug el medem liug; ses cuolms encuntercomi seruchiavan mai in'onza da lur posts — e perquei capin nus, sehe 1a tradiziun populara fa valer, ch'in de nos pli biais proverbis romontschs derivi senza falir da pader Piaci a Spescha: Ils cuolms stattan e la glieud s'enlaupal

Feedback